De vrederechter is een “laagdrempelige” rechter, degene die het dichtst bij de burger staat. De vrederechter behandelt enkel burgerlijke zaken die voor de burger een “privékarakter” hebben (bijvoorbeeld burenruzies, geschillen i.v.m. huurovereenkomsten, kleine bedragen aan onbetaalde facturen, bescherming van kwetsbare personen ...). De burger kan dus geen beroep doen op de vrederechter voor bijvoorbeeld strafzaken of fiscale zaken.
Zetel van de vredegerechten

Er is één vredegerecht per gerechtelijk kanton (d.w.z. een groepering van verschillende gemeenten).

Er zijn momenteel 162 vredegerechten verspreid over het Belgische grondgebied.

Kamers en samenstelling

De vrederechter zetelt alleen. Hij wordt tijdens zijn zittingen bijgestaan door een griffier.  

Voor meer informatie over de samenstelling van de vredegerechten, zie de rubriek “samenstelling”.

Openbaar ministerie

De vrederechter behandelt alleen burgerrechtelijke zaken. Hij neemt dus geen kennis van strafzaken. Het openbaar ministerie is dan ook niet aanwezig op de zittingen van de vrederechter.   

Griffie

Voor meer informatie over de griffier en de griffie, zie de rubriek “samenstelling”.

Bevoegdheden

De vrederechter is bevoegd voor de behandeling van zaken m.b.t. verschillende materies.

Zijn bevoegdheden kunnen worden onderverdeeld in verschillende categorieën:

  • algemene bevoegdheid;
  • bijzondere bevoegdheid;
  • exclusieve bevoegdheid;
  • maatregelen van gerechtelijke bescherming (bewind).

Voor iedere zaak die hem wordt voorgelegd, moet de vrederechter eerst nagaan of het geschil wel onder zijn bevoegdheden valt. Daarnaast moet hij ook nakijken of hij territoriaal bevoegd is (m.a.w. of het geschil wel verband houdt met het grondgebied van zijn kanton). De wet voorziet immers in één vrederechter per gerechtelijk kanton. De rechtzoekende mag zijn zaak niet voorleggen in om het even welk kanton in België.

De vrederechter neemt kennis van alle vorderingen waarvan het bedrag de 5.000 euro niet te boven gaat. Er zijn echter een aantal uitzonderingen op die “algemene” bevoegdheid.  

Zo is de vrederechter niet bevoegd voor vorderingen die behoren tot:   

  • de exclusieve bevoegdheid van de politierechtbank;
  • de exclusieve bevoegdheid van de rechtbank van eerste aanleg;
  • de bevoegdheid van de familierechtbank;
  • de bevoegdheid van de arbeidsrechtbank;
  • de bevoegdheid van de ondernemingsrechtbank.

Daarnaast heeft de vrederechter zogenaamde “bijzondere” bevoegdheden. Zo kan hij kennis nemen van zaken m.b.t. een heel aantal geschillen, en dit ongeacht het bedrag van de vordering (de vordering zou dan het bij de algemene bevoegdheid vermelde bedrag van 5.000 euro te boven kunnen gaan).

De vrederechter heeft zeer uitgebreide “bijzondere” bevoegdheden. Zie hieronder een overzicht van de meest gangbare “bijzondere” bevoegdheden:

  • de summiere rechtspleging om betaling te bevelen zolang het bedrag van de vordering de 1.860 euro niet te boven gaat en zolang de vordering, als ze via een tegensprekelijke procedure werd ingeleid, niet voor de ondernemingsrechtbank of de politierechtbank moet worden gebracht;
  • geschillen betreffende de verhuring van onroerende goederen en van de samenhangende vorderingen die ontstaan uit de verhuring van een handelszaak; geschillen betreffende de verhuring van onroerende goederen die ontstaan uit een gewone huurovereenkomst, een woninghuurovereenkomst, een handelshuurovereenkomst en een pachtovereenkomst, ongeacht het bedrag; vorderingen tot betaling van vergoedingen voor bewoning van en tot uitzetting uit plaatsen zonder recht betrokken;
  • geschillen inzake gebruik, genot, onderhoud, behoud of beheer van het gemeenschappelijk goed in geval van mede-eigendom; die geschillen betreffen ook appartementsgebouwen;
  • vorderingen tegen een natuurlijke persoon die geen onderneming is tot betaling van de levering van een nutsvoorziening verleend door een leverancier van elektriciteit, gas, warmte of water of door een persoon die een openbaar elektronisch communicatienetwerk, een omroeptransmissie- of omroepdienst aanbiedt;
  • verzoeken tot de aanwijzing van een voorlopige bewindvoerder voor een meerderjarige persoon die wegens zijn gezondheidstoestand niet meer bekwaam is om het beheer van zijn persoonlijke of zakelijke belangen waar te nemen.
  • verzoeken tot bescherming van de persoon van de geesteszieke. Daaronder valt de opname van geesteszieken in een gesloten inrichting alsook de modaliteiten van hun verblijf.
  • geschillen inzake erfdienstbaarheden en inzake de verplichtingen die de wet aan de eigenaars van aan elkaar grenzende erven oplegt;
  • bezitsvorderingen;
  • geschillen inzake ruilverkaveling van landeigendommen;
  • geschillen wegens schade, door mensen of dieren veroorzaakt aan velden, vruchten en veldvruchten;
  • betwistingen inzake kredietovereenkomsten die onder het toepassingsgebied van de wet op het consumentenkrediet vallen;
  • geschillen als bedoeld in de wet van 20 juli 1971 op de begraafplaatsen en de lijkbezorging.

Naast het beslechten van geschillen heeft de vrederechter nog andere bevoegdheden.

  • De vrederechter is bevoegd inzake voogdij.
  • De vrederechter is aanwezig bij bepaalde openbare verkopen.
  • De vrederechter kan belast worden met bepaalde onderzoeksmaatregelen die worden bevolen door de gerechtelijke overheden.
  • De vrederechter beëdigt bepaalde personen, zoals bijvoorbeeld wachters en sluiswachters (artikel 601 Ger. W.).

Uitsluitende bevoegdheden zijn bevoegdheden die door de wet zijn vastgelegd en toegewezen aan één welbepaald rechtscollege.

Bijgevolg moeten al die vorderingen worden ingesteld bij het juiste rechtscollege. Zoniet moet de rechter zich onbevoegd verklaren en kan hij de zaak niet behandelen (zelfs de partijen die onbevoegdheid niet inroepen en vragen dat de vrederechter de zaak behoudt).

De vrederechter heeft exclusieve bevoegdheden in een aantal aangelegenheden, zoals:

  • de vorderingen betreffende de rechtspleging in geval van uiterst dringende noodzakelijkheid inzake onteigening ten algemenen nutte;
  • verzegeling en aanstelling van sekwesters; daarbij gaat het met name om de zegellegging ter bescherming van een vermogensbelang;
  • verzoeken om aanstelling van deskundigen of arbiters, wanneer het voorwerp van het deskundigenonderzoek tot de volstrekte bevoegdheid van de vrederechter behoort.

De vrederechter is de rechter die het dichtst bij de burgers staat. Hij behandelt enkel burgerlijke zaken.

Die nabijheid weerspiegelt zich vooral in het groot aantal vredegerechten verspreid over het hele Belgische grondgebied en het feit dat de vrederechter in veel zaken ter plaatse komt bij de burger.  

Een gerechtelijk kanton kan één of meerdere gemeenten omvatten, met uitzondering van de grote steden, waar elk kanton overeenkomt met een stadsdeel.

De vrederechter houdt zich met allerlei soorten problemen bezig. U vindt meer informatie over zijn bevoegdheden onder de rubriek "vredegerechten".

Algemeen

De griffie bestaat meestal uit een hoofdgriffier, één of meer griffiers-hoofden van dienst, één of meer griffiers en griffiepersoneel.

De griffier heeft niet alleen administratieve taken zoals het verloop van de zitting opvolgen, documenten opstellen of afschriften geven. Daarnaast is hij ook een volwaardige medewerker van de rechter en officieel bewaarder van veel documenten. In die zin werkt hij mee aan het vlotte verloop van alle activiteiten op het rechtscollege.

Het takenpakket van de griffier kan verschillen naargelang het soort rechtbank (vredegerecht, rechtbank eerste aanleg, arbeidsrechtbank, enz.).

In de griffie wordt er vaak nog ander personeel tewerkgesteld, zoals assistenten en medewerkers.

Vredegerecht.

Elk vredegerecht heeft een eigen griffie, samengesteld uit één of meer griffiers en griffiepersoneel, die onder de leiding staan van de arrondissementele hoofdgriffier van de vredegerechten en de politierechtbank.  De hoofdgriffier wordt bijgestaan door één of meerdere griffiers-hoofden van dienst bij de vredegerechten. In elk plaatselijk vredegerecht zal de hoofdgriffier bovendien een plaatselijk leidinggevende griffier aanwijzen om hem bij te staan in de dagelijkse leiding van die griffie. In elke griffie worden de griffiers bijgestaan door administratief personeel (assistenten en medewerkers).

Politierechtbank.

Elke politierechtbank heeft een eigen griffie, samengesteld uit één of meer griffiers en griffiepersoneel, die onder de leiding staan van de arrondissementele hoofdgriffier van de vredegerechten en de politierechtbank.  De hoofdgriffier wordt in de meeste arrondissementen bijgestaan door één of meerdere griffiers-hoofden van dienst bij de politierechtbank, die hij kan aanwijzen tot leidinggevende van een afdeling van de politierechtbank. In elke griffie worden de griffiers bijgestaan door administratief personeel (assistenten en medewerkers).

De hoofdgriffier heeft de leiding over de griffie en waakt over de goede werking ervan.

Elk rechtscollege beschikt over zijn eigen griffie om de dossiers die daar vastgesteld zijn te behandelen.

Elke griffie heeft een hoofdgriffier. Hij wordt bij de uitvoering van zijn taken bijgestaand door één of meerdere afdelingsgriffiers, één of meerdere griffiers-hoofden van dienst, griffiers en door het administratief personeel.

De hoofdgriffier wordt bijgestaan door griffiers-hoofden van dienst en griffiers.

Onverminderd de door de griffiers uitgevoerde taken en de door hen geleverde bijstand, neemt de griffier-hoofd van dienst onder het gezag en het toezicht van de hoofdgriffier deel aan het bestuur van de griffie.

De hoofdgriffier kan één of meerdere griffiers-hoofden van dienst aanstellen om hem bij te staan in het bestuur van een afdeling.

De griffier staat de rechter bij in de uitvoering van zijn gerechtelijk ambt.

De griffier vervult de griffietaken en staat als zittingsgriffier de magistraat bij in alle verrichtingen van zijn ambt.

Er wordt enkel van die regel afgeweken in noodgevallen, als de griffier niet aanwezig kan zijn.

Dit zijn de taken van de griffier:

  • Hij verzekert de toegankelijkheid van de griffie voor het publiek;
  • Hij voert de boekhouding van de griffie;
  • Hij verlijdt de akten waarmee hij belast is, bewaart de minuten, registers en alle akten van het rechtscollege waarbij hij is aangewezen en levert daarvan uitgiften, uittreksels of kopieën af;
  • Hij bewaart de documentatie inzake wetgeving,
    rechtspraak en rechtsleer ten behoeve van de rechters;
  • Hij maakt de tabellen, de statistieken en de andere documenten op waarmee hij overeenkomstig de wet of de besluiten belast is; hij houdt de registers en repertoria bij;
  • Hij staat in voor de bewaring van de waarden, documenten en voorwerpen die overeenkomstig de wet bij de griffie zijn neergelegd;
  • hij neemt de passende maatregelen om alle archieven onder zijn beheer in goede staat te bewaren, om ze te ordenen en te inventariseren, en dat ongeacht de vorm, de structuur en de inhoud ervan.

De griffier staat ook de magistraat bij:

  • Hij bereidt de taken van de magistraat voor;
  • Hij is aanwezig op de terechtzitting;
  • Hij stelt het proces-verbaal van de behandeling en van de beslissingen op;
  • Hij verleent akte van de verschillende formaliteiten waarvan de vervulling moet worden vastgesteld en verleent er authenticiteit aan;
  • Hij stelt de dossiers van de rechtspleging op en ziet, in het kader van zijn bevoegdheid, toe op de naleving van de geldende regels.

Er zijn één of meerdere griffiers in alle rechtscolleges (vredegerecht, politierechtbank, rechtbank van eerste aanleg, ondernemingsrechtbank, arbeidsrechtbank, enz.).

De advocaat adviseert een partij en vertegenwoordigt ze voor de rechter.

Voor meer info over de rol van de advocaat, raadpleeg de website van de Orde van Vlaamse Balies (https://advocaat.be/).

U zal er ook meer inlichtingen vinden over de taken van een advocaat, zijn honoraria en ook over hoe je een advocaat kan kiezen.

In België bestaan er verschillende ordes van advocaten, namelijk:

  • de orde van advocaten binnen elk gerechtelijk arrondissement, behalve in Brussel, waar er een Franstalige en een Nederlandstalige orde is;
  • de Orde van Advocaten bij het Hof van Cassatie;
  • de Orde van Vlaamse Balies en de "Ordre des barreaux francophones et germanophones".

Tenslotte bestaat er nog een Federale Raad van de Balies. De Federale Raad van de Balies bestaat uit tien leden waarvan er vijf gemandateerd zijn door de Ordre des barreaux francophones et germanophones en vijf door de Orde van de Vlaamse Balies, en dat voor een termijn van twee jaar die één enkele keer hernieuwbaar is. De Raad wordt voorgezeten door de stafhouder van de Orde van Advocaten bij het Hof van Cassatie.

Een advocaat moet minstens tien jaar bij de balie ingeschreven zijn en geslaagd zijn voor het examen van de Orde van Advocaten bij het Hof van Cassatie om door de Koning benoemd te kunnen worden tot advocaat bij het Hof van Cassatie. Er is maar een zeer beperkt aantal advocaten bij het Hof van Cassatie.

Heeft u een conflict met een lid van uw familie, uw verhuurder of een buurman? Dan is bemiddeling een mogelijk alternatief voor een gerechtelijke procedure als methode om conflicten op te lossen. Een neutraal persoon, de bemiddelaar, probeert samen met u en de andere partij en in alle vertrouwelijkheid te komen tot een akkoord dat voor iedereen aanvaardbaar is.

Uitleg bemiddeling

Een gerechtelijke procedure leidt vaak tot een onherstelbare breuk in de relaties, vooral in geval van een conflict met familieleden. Om een dergelijke situatie te vermijden, is bemiddeling een constructieve en meer vreedzame methode.

Bemiddeling in de zin van het Gerechtelijk Wetboek is een gestructureerde procedure, waarin twee of meer partijen bij een geschil zelf pogen om op vrijwillige basis met de hulp van een bemiddelaar hun geschil te schikken.

Verloop bemiddeling

De wet voorziet drie soorten bemiddeling. Bemiddeling is mogelijk:

  • in familiezaken: geschillen m.b.t. een samenwoning, een (echt)scheiding, conflicten tussen generaties, m.b.t. een nalatenschap ...;
  • in burgerlijke zaken en handelszaken: geschillen tussen klant en leverancier, tussen aandeelhouders, over de betaling van een factuur, een huurovereenkomst of mede-eigendom;
  • in sociale zaken: geschillen m.b.t. het ontslag van een werknemer, enz.

De wet voorziet in twee vormen van bemiddeling:

  • vrijwillige bemiddeling: de partijen kiezen in onderlinge overeenstemming een bemiddelaar, zonder tussenkomst van een rechter. Niemand is verplicht om aan een bemiddeling deel te nemen;
  • gerechtelijke bemiddeling: in een gerechtelijke procedure kan een bemiddeling opgestart worden op voorstel van de partijen of van de rechter, waardoor de gerechtelijke procedure wordt opgeschort. Net zoals bij de vrijwillige bemiddeling is niemand verplicht om ze te aanvaarden of eraan mee te werken.

De bemiddeling verloopt in aanwezigheid van:

  • alle betrokken partijen (samen of apart);
  • de bemiddelaar: die neutrale persoon (opgeleid in bemiddeling) probeert samen met de partijen tot een akkoord te komen waarin alle partijen zich kunnen vinden.
  • eventueel een deskundige in de materie van het geschil, die een partij bijstaat. Dat kan, al naargelang het geval, een advocaat, een notaris, een jurist, een bedrijfsrevisor, een boekhouder, een ingenieur, een architect of een andere gespecialiseerde deskundige zijn.

In principe mag de bemiddelaar geen persoonlijk opinie geven, zelfs al is hij professioneel vertrouwd met het recht, want dat zou hem zijn neutraliteit kunnen doen verliezen.

Terwijl een proces een ingewikkelde procedure is, is een bemiddeling vrij eenvoudig. Ze verloopt in verschillende fasen:

  • de keuze van een bemiddelaar;
  • het bemiddelingsvoorstel;
  • het verzamelen van informatie;
  • het bepalen van de noden en de belangen;
  • opties en onderhandeling.

Keuze van een bemiddelaar

De partijen kiezen zelf de bemiddelaar. Aangezien ze een absoluut vertrouwen in hem moeten hebben, mogen ze zich bij hun keuze laten bijstaan door privé-organisaties die bemiddelaars verenigen en/of opleiden.

Bemiddelingsvoorstel

In geval van vrijwillige bemiddeling kan één partij het voorstel tot bemiddeling aan de tegenpartij bezorgen per aangetekende brief. Dat voorstel geldt als ingebrekestelling: het is dus een formele aanmaning. Het schort de verjaring met een maand op, wat voldoende tijd geeft aan de partijen om het voorstel in alle sereniteit te bestuderen.

In geval van een gerechtelijke bemiddeling wordt de bemiddeling ofwel door de partijen, ofwel door de rechter voorgesteld.

Verzamelen van informatie

De bemiddelaar legt de "spelregels" van de bemiddeling uit, verzamelt informatie over het geschil, analyseert de standpunten en onderzoekt de belangen van elke partij. Ten slotte vat hij de op te lossen problemen samen, waarbij hij erover waakt dat er vertrouwen is.

Het bepalen van de noden en de belangen

De bemiddelaar bepaalt de noden en de belangen van elke partij.

Opties en onderhandeling

De bemiddelaar bespreekt samen met de partijen de mogelijke oplossingen en helpt hen om te bepalen welke oplossing het best tegemoetkomt aan de noden en belangen.

Akkoord

Wanneer de partijen met de hulp van de bemiddelaar tot een overeenkomst komen, worden de voorwaarden van die overeenkomst schriftelijk vastgelegd, en de partijen ondertekenen.

Het is altijd mogelijk dat de bemiddeling niet leidt tot een akkoord of slechts tot een gedeeltelijk akkoord.

Na de bemiddeling kunnen de partijen:

  • een volledig akkoord hebben;
  • een gedeeltelijke akkoord hebben;
  • geen akkoord hebben.

Volledig akkoord

Als alle partijen het akkoord ondertekend hebben, zijn er twee mogelijkheden:

  • Beide partijen stellen zich tevreden met het akkoord;
  • Eén of meerdere partijen willen het akkoord door een rechter laten homologeren.

De homologatie betekent dat de rechter akte neemt van het akkoord en het aldus uitvoerbaar maakt en er dezelfde rechtskracht als een vonnis aan verleent. Alle partijen zijn dan verplicht om het akkoord na te leven. Als één van de partijen het akkoord niet naleeft, kan er een gerechtsdeurwaarder aangesteld worden om de nodige maatregelen te nemen (zoals roerend beslag of loonbeslag ...) om het te doen naleven.

Gedeeltelijke akkoord

In geval van een gedeeltelijk akkoord zijn er twee mogelijkheden:

  • Vrijwillige bemiddeling: het deel van het geschil dat niet d.m.v. de bemiddeling opgelost werd, kan later door een rechter of door een arbitrage beslecht worden;
  • Gerechtelijke bemiddeling: de door de rechter voorgestelde bemiddeling kan het geschil in zijn geheel of een deel ervan betreffen. Het na de bemiddeling bereikte akkoord kan in dat geval gedeeltelijk of geheel zijn. De rechter of een scheidsrechter zal zich uitspreken over de betwiste punten waarover geen akkoord kon worden bereikt.

Geen akkoord

Indien de partijen geen akkoord bereiken en de bemiddeling bijgevolg mislukt, kunnen ze een rechtsgeding instellen of verderzetten.

Indien de partijen twijfelen over de onpartijdigheid van de bemiddelaar, kunnen ze in onderlinge overeenstemming een andere bemiddelaar aanstellen en de bemiddeling met die laatste heropstarten.

De kosten van een bemiddeling hangen af van de geleverde diensten, de duur van het bemiddelingsproces, het aantal partijen, de honoraria en de bijkomende kosten van de bemiddelaar.

De diensten van de bemiddelaar worden per uur of per dag vergoed of volgens elk ander systeem dat bij de eerste afspraak overeengekomen werd.

Als de partijen de kosten kunnen betalen, moeten ze ze gelijk verdelen, tenzij er andere afspraken werden gemaakt tijdens de bemiddeling. De partijen en de bemiddelaar moeten op voorhand samen de berekeningswijze, het tarief en de wijze van betaling bepalen. Die informatie wordt vermeld in het bemiddelingsprotocol. Net zoals andere gerechtelijke procedures kunnen de bemiddelingen ten laste genomen worden in het kader van de dekking door uw rechtsbijstandsverzekering. Raadpleeg daarover uw verzekeraar.

Uitleg burgerlijke zaak

Een burgerlijke procedure is een procedure over een geschil dat enkel betrekking heeft op de relatie tussen particulieren (bijvoorbeeld tussen werknemer en werkgever, huurder en verhuurder, man en vrouw). Er staan enkel private belangen op het spel, die geen weerslag hebben op de belangen van de maatschappij.

Verloop burgerlijke zaak

Het Belgisch recht voorziet verschillende manieren om een zaak voor een rechtbank te brengen.

Dagvaarding

De dagvaarding is de meest gangbare manier om een zaak voor de rechtbank te brengen.

Daarvoor doet de eisende partij (de eiser) een beroep op een gerechtsdeurwaarder die de dagvaarding overhandigt aan de tegenpartij (de gedaagde). De dagvaarding is een officiële oproeping om voor de rechtbank te verschijnen die door de gerechtsdeurwaarder wordt overhandigd aan de gedagvaarde persoon.

De dagvaarding moet een aantal verplichte inlichtingen bevatten, zoals:

  • de dag, het uur en de plaats van de zitting;
  • de naam, de voornaam en de woonplaats van de eiser en desgevallend zijn rijksregisternummer of zijn ondernemingsnummer;
  • de naam, de voornaam en de woonplaats van de gedaagde;
  • het voorwerp en de korte samenvatting van de middelen van de vordering;
  • de rechter voor wie de vordering aanhangig wordt gemaakt.

Vrijwillige verschijning

De vrijwillige verschijning kan worden gevraagd bij gezamenlijk verzoekschrift.

Het origineel daarvan moet door alle partijen ondertekend en gedagtekend zijn. Het verzoekschrift kan worden neergelegd op de griffie of per aangetekende brief naar de griffie worden opgestuurd.

Als de partijen of een van hen in het verzoekschrift daarom verzoeken, of wanneer de rechter het noodzakelijk acht, kan de zitting worden vastgesteld binnen vijftien dagen te rekenen van de neerlegging van het verzoekschrift.

Door de vrijwillige verschijning kunnen de partijen de voorafgaande betaling van de dagvaardingskosten aan de gerechtsdeurwaarder, of de terugbetaling ervan, vermijden.

Tegensprekelijk verzoekschrift

In de door de wet bepaalde gevallen (bijvoorbeeld geschillen tussen echtgenoten en huurgeschillen) kan een zaak worden ingeleid d.m.v. een tegensprekelijk verzoekschrift. Dat moet door de eiser naar de griffie worden opgestuurd of op de griffie neergelegd.

Het verzoekschrift moet worden neergelegd in zoveel exemplaren als er betrokken partijen zijn.

Het verzoekschrift moet een aantal verplichte vermeldingen bevatten, zoals:

  • de dag, de maand en het jaar;
  • de naam, de voornaam en de woonplaats van de verzoeker en desgevallend zijn rijksregisternummer of zijn ondernemingsnummer;
  • de naam, de voornaam en de woonplaats van de op te roepen persoon;
  • het voorwerp en de korte samenvatting van de middelen van de vordering;
  • de rechter voor wie de vordering aanhangig wordt gemaakt;
  • de handtekening van de verzoeker of van zijn advocaat.

De partijen worden door de griffier per brief opgeroepen zodat ze verwittigd zijn dat ze op een bepaalde datum op de zitting moeten verschijnen.

Eenzijdig verzoekschrift

In uitzonderlijke door de wet bepaalde gevallen kan een zaak voor de rechter worden gebracht door middel van een eenzijdig verzoekschrift dat op de griffie wordt neergelegd.

De tegenpartij wordt niet op de hoogte gebracht van de zaak. Dat gebeurt pas nadat de rechter zijn beslissing heeft genomen.

Die manier een zaak in te leiden wordt bijvoorbeeld gebruikt wanneer de tegenpartij niet gekend is of wanneer het noodzakelijk is dat de tegenpartij niet op de hoogte is van de procedure.

Zodra de tegenpartij in kennis is gesteld van de uitspraak, kan ze zich nog wel verzetten tegen de beslissing.

De inleidende zitting is de eerste zitting waarmee de burgerlijke procedure van start gaat.

Op de inleidende zitting zijn er verschillende scenario’s mogelijk.

De verwerende partij verschijnt niet of niemand verschijnt.

Als de gedaagde partij niet verschijnt op de inleidende zitting dan kan de verzoekende partij ondanks de afwezigheid van de andere partij een initiatief nemen. Ze kan vragen dat de rechter de zaak onmiddellijk behandelt. De rechter zal dan een zogenaamd “verstekvonnis” uitspreken. Dat heet zo omdat de tegenpartij verstek heeft laten gaan op de zitting en zijn argumenten niet heeft aangevoerd.

Als de verzoeker geen initiatief neemt dan wordt de zaak “naar de rol verwezen”. Dat wil zeggen dat de rechter de zaak on hold zet. Zolang geen van de partijen vraagt dat de zaak terug wordt vastgesteld op de zitting, wordt de zaak niet behandeld door de rechter.

De partijen verschijnen wel.

De partijen kunnen in persoon verschijnen of zich laten vertegenwoordigen door hun advocaat. In bepaalde gevallen kunnen de partijen zich ook laten vertegenwoordigen door andere personen uit hun omgeving.

Hierna volgt een korte beschrijving van de procedure als de partijen verschijnen.

Ook in deze fase zijn er twee scenario’s mogelijk.

Een relatief eenvoudige zaak

Mits een aantal voorwaarden in acht wordt genomen, kan een betrekkelijk eenvoudige zaak worden behandeld “in korte debatten”. De zaak wordt dan ineens behandeld op de inleidende zitting. Als er echter te veel te behandelen zaken zijn op de inleidende zitting dan wordt de zaak uitgesteld naar een latere zitting.

Een complexe zaak

Een complexe zaak vereist een procedure van “instaatstelling”. Dat houdt in dat de partijen een kalender overeenkomen voor het uitwisselen van conclusies. In die kalender wordt een concrete termijn vastgesteld binnen dewelke de partijen aan de andere partij en aan de rechter hun schriftelijke argumenten moeten meedelen.  

Vervolgens bepaalt de rechter de datum waarop de zaak kan worden gepleit.

Als de partijen niet tot een akkoord komen legt de rechter binnen de zes maanden na de inleiding ambtshalve de conclusietermijnen (alsook de datum van de zitting waarop de zaak zal worden gepleit) vast.

Na de instaatstelling van de zaak, als iedereen zijn argumenten via conclusies heeft kunnen meedelen, legt de rechter de datum vast waarop de zaak kan worden gepleit.

Op die zitting kunnen de partijen hun advocaat laten pleiten en/of zelf hun argumenten uiteenzetten.

Op het einde van de zitting sluit de rechter de debatten en neemt hij de zaak “in beraad”. Met andere woorden, de rechter analyseert het dossier met alle conclusies en alle stukken om zijn oordeel te kunnen vormen.     

In principe valt een maand later de beslissing. Afhankelijk van de complexiteit van de zaak kan die termijn korter of langer zijn.

De term “vonnis” wordt gebruikt voor verschillende soorten rechterlijke beslissingen.

De term “vonnis” verwijst naar een beslissing van een gerecht in eerste aanleg (zoals de vredegerechten, de politierechtbanken, de rechtbanken van eerste aanleg, de arbeidsrechtbanken en de ondernemingsrechtbanken).  

De term “arrest” verwijst naar een beslissing van een gerecht in hoger beroep (zoals de hoven van beroep, de arbeidshoven) of van het Hof van Cassatie. Die term wordt echter ook gebruikt door de Raad van State en andere instanties.

De term “beschikking” wordt gebruikt voor uitspraken in procedures in kort geding of op eenzijdig verzoekschrift.

De uitspraak

De uitspraak kan gebeuren op verschillende manieren, waaronder de twee volgende:

  1. De rechter spreekt onmiddellijk een eindvonnis uit, en dit voor de zaak in zijn geheel.
  2. De rechter spreekt een tussenvonnis, als hij meent dat hij nog niet over alle nodige informatie beschikt. Dat bijvoorbeeld zijn om een deskundige aan te stellen, bijkomende bewijzen te vragen, enz.

Het vonnis moet gemotiveerd zijn en ondertekend worden door alle rechters die de zaak mee behandeld hebben.

Het vonnis vermeldt ook de naam van de persoon/de partij die de gerechtskosten moet betalen.

Alvorens een klassieke procedure te beginnen kunnen de partijen gratis gebruik maken van een verzoeningsprocedure. Die kan mondeling of per gewone brief worden aangevraagd  aan het gerecht dat normaal bevoegd is om uitspraak te doen over het geschil. 

Uitleg verzoening

De rechter kan een verzoeningspoging ondernemen op verzoek van de partijen. Dat is een vrijwillige procedure tussen de partijen die een beroep doen op een neutrale derde om hen te helpen om hun geschil op te lossen in een vertrouwelijke context.

De partijen kunnen een beroep doen op de verzoeningsprocedure, hetzij vóór een klassieke procedure, hetzij nog in de loop van de procedure. Die wordt dan opgeschort gedurende de tijd die nodig is voor de verzoeningsprocedure.

In sommige gevallen is de verzoening zelfs verplicht vóór het opstarten van de procedure ten gronde, bijvoorbeeld in zaken m.b.t. landpacht of rechten van doorgang.

Klik hier voor een brochure over verzoening.

Verloop van de verzoening

In sommige gevallen is de poging tot verzoening verplicht en moet ze gebeuren vóór de klassieke procedure.

Dit is met name het geval bij arbeidsgeschillen, familiale geschillen, huur- en landpachtgeschillen (bijvoorbeeld bij een vordering tot uitzetting van een huurder).

Zelfs als de verzoening niet verplicht is, kan u op eigen initiatief vragen om een verzoeningspoging.

U stuurt een eenvoudige brief naar de vrederechter of naar de rechter die bevoegd is om uitspraak te doen over het geschil.

Die brief moet niet aangetekend verzonden worden.

Hij moet echter wel de volgende vermeldingen bevatten:

  • uw naam, voornaam en adres;
  • de identiteit (naam en voornaam) en het adres van de tegenpartij die u wil laten oproepen;
  • een korte uiteenzetting van de feiten;
  • wat u wil bereiken (bijvoorbeeld dat de tegenpartij u een bepaald bedrag betaalt);
  • dat u vraagt dat de partijen opgeroepen worden om een verzoening te proberen te bereiken.

U mag niet namens andere personen een verzoening vragen.

U kan ook naar de griffie van het vredegerecht of van het bevoegde gerecht gaan en er mondeling een verzoeningszitting vragen.

Vervolgens krijgen de partijen (de tegenpartij(en) en uzelf) een brief van het vredegerecht of van het bevoegde gerecht. Daarin staat wanneer u en de tegenpartij(en) moeten verschijnen voor de rechter en waar u moet zijn.

Dat zal meestal niet de openbare zittingszaal zijn, maar de raadkamer of het kantoor van de rechter.

U hoeft niet zelf naar de rechter te komen. U kan zich laten vertegenwoordigen door uw advocaat.

U kunt zich daarnaast ook laten vertegenwoordigen door uw echtgeno(o)t(e) of door een familielid (bloed- of aanverwant).  U moet die persoon dan wel een volmacht geven.

Een volmacht is een gehandtekend document (dat op gewoon papier kan worden geschreven) en vermeldt dat persoon X (u dus) aan persoon Y (uw echtgeno(o)t(e) of een familielid) volmacht geeft om namens hem/haar op de verzoeningszitting voor de rechter te verschijnen en hij/zij er namens u een dading mag afsluiten.

Een dading is een definitief akkoord dat een betwisting beëindigt omdat partijen (meestal wederzijds) toegevingen doen.

De tegenpartij verschijnt niet.

In het kader van een verzoening moeten de beide partijen aanwezig zijn.

Als er niemand verschijnt voor de tegenpartij, dan kan er niets gebeuren. Voor een verzoening moeten er immers twee partijen aanwezig zijn. De rechter kan dus geen uitspraak doen.  

In dat geval kan u een procedure starten om de veroordeling van de tegenpartij te verkrijgen.

De tegenpartij verschijnt en de partijen komen tot een overeenkomst.

Als de tegenpartij (of diens advocaat) verschijnt, legt u en daarna de tegenpartij zijn standpunt uit. De partijen zullen dan de oplossing van het geschil kunnen bespreken en de rechter zal nagaan of een dading mogelijk is.

Soms kan een verzoening bereikt worden wanneer u toestaat dat de tegenpartij het verschuldigde bedrag in delen mag aflossen.

Wordt een verzoening bereikt, dan wordt dat neergeschreven in een proces-verbaal van verzoening dat alle partijen met de rechter en de griffier ondertekenen.

De tegenpartij verschijnt maar de partijen komen niet tot een overeenkomst.

Is een verzoening onmogelijk, dan wordt in een proces-verbaal vastgesteld dat er geen verzoening is. In dat geval kan u een procedure starten om de veroordeling van de tegenpartij te verkrijgen.

Dat proces-verbaal heeft dezelfde waarde als een vonnis.

Leeft de tegenpartij het niet na, dan kunt u aan een gerechtsdeurwaarder vragen om de tegenpartij daartoe te dwingen.

U of de gerechtsdeurwaarder zullen daarvoor eerst de grosse (een officieel getekend afschrift) moeten bestellen op de griffie.

De gerechtsdeurwaarder zal het proces-verbaal dan betekenen (officieel aan de tegenpartij meedelen).

Eventueel zal de gerechtsdeurwaarder daarna beslag leggen bij de tegenpartij als die het proces-verbaal niet vrijwillig naleeft en bijvoorbeeld de overeengekomen maandelijkse aflossingen niet betaalt.