Hof van Cassatie

De voornaamste bevoegdheid van het Hof van Cassatie is de beoordeling van de cassatieberoepen.

Zo neemt het Hof van Cassatie kennis van het cassatieberoep tegen;

• beslissingen van hoven en rechtbanken, in laatste aanleg gewezen; laatste aanleg betekent dat geen ander rechtsmiddel meer mogelijk is;
• beslissingen inzake lokale belastingen;
• arresten van de Raad van State inzake bevoegdheidsconflicten tussen de Raad en de rechterlijke macht;
• tuchtrechtelijke beslissingen van diverse raden.

Het Hof van Cassatie neemt bijvoorbeeld kennis van:

• vorderingen tot nietigverklaring wegens machtsoverschrijding van handelingen gesteld door bepaalde personen;
• vorderingen tot onttrekking van de zaak aan de rechter:
  • het gaat om gevallen waarin de eiser twijfelt aan de strikte onpartijdigheid van de magistraat die kennis neemt van de zaak, hetzij omdat hij te nauw verbonden is met een van de partijen, hetzij wegens andere bijzondere feitelijke omstandigheden die hij aan het Hof ter beoordeling voorlegt.
• verhaal op de rechter:
  • verhaal op de rechter is een buitengewoon rechtsmiddel en een burgerlijke vordering tegen een rechter of een magistraat van het Openbaar Ministerie om deze in enkele zeer beperkte gevallen aansprakelijk te stellen voor de fouten die hij heeft begaan in de uitoefening van zijn ambt. De regels betreffende het verhaal op de rechter zijn opgenomen in het Gerechtelijk Wetboek.
• regelingen van rechtsgebied:
  • in enkele zeldzame gevallen kunnen verschillende rechtscolleges van de rechterlijke orde afzonderlijk beslissingen hebben uitgesproken over een zelfde vordering of over vorderingen die samenhangen. Wanneer die beslissingen met kracht van gewijsde strijdig zijn en geen van beide door een appelgerecht kan worden gewijzigd, kan elke partij bij het Hof een vordering tot regeling van rechtsgebied instellen. In voorkomend geval vernietigt het Hof de verschillende rechtsplegingen en verwijst alle partijen naar de rechter die het aanwijst.
• conflicten van bevoegdheid:
  • aldus doet het Hof uitspraak over de bevoegdheidsconflicten tussen de administratieve rechtscolleges en de rechtscolleges van de rechterlijke macht.

Het gaat over volgende gevallen:

• wraking van raadsheren in het hof van beroep, het arbeidshof en het Hof van Cassatie;

  • wraking is een procedure bij de rechtbank, die bedoeld is om de objectiviteit van een rechter te beoordelen.

    Een partij in een rechtszaak, moet ervan op aan kunnen dat de rechter in die zaak onpartijdig is. Een rechter moet objectief kunnen oordelen. Als er redenen zijn om aan te nemen dat een rechter vooringenomen is, kan degene die daar nadeel van denkt te kunnen ondervinden, die rechter wraken. In geval van wraking wordt de magistraat vervangen door een andere magistraat.

• hoger beroep tegen tuchtrechtelijke beslissingen van de raad van de Orde van advocaten bij het Hof van Cassatie;
• schorsing of ontzetting van leden van de Raad van State.

Wanneer de oplossing van een geschil afhangt van de interpretatie van een artikel van dit wetboek, dan kan de rechter bij wie de zaak aanhangig is, een prejudiciële vraag stellen aan het Hof van Cassatie.

Een prejudiciële vraag is een rechtsvraag van een rechter aan een hoger gerecht over de uitleg van een rechtsregel. Zolang deze vraag behandeld wordt door het hoger rechtscollege, wordt de procedure voor de lagere rechter geschorst. De lagere rechter zal na de prejudiciële uitspraak zelf ook uitspraak doen met toepassing van de prejudiciële uitspraak.

De eerste voorzitter is de benaming die gegeven wordt aan de hoogste magistraat van de zittende magistratuur op het niveau van het Hof van Cassatie, het hof van beroep en het arbeidshof.

Hij staat in voor het beheer en de organisatie respectievelijk van het Hof van Cassatie, het hof van beroep of het arbeidshof.

Hij kan zich laten bijstaan door een voorzitter en één of meer afdelingsvoorzitters op het niveau van het Hof van Cassatie en één of meer kamervoorzitters op het niveau van het hof van beroep of het arbeidshof.

De afdelingsvoorzitter van het Hof van Cassatie wordt gekozen onder de raadsheren van het  Hof van Cassatie.

De organisatiestructuur van het Hof van Cassatie, ziet er als volgt uit:

• eerste voorzitter;
• voorzitter;
• afdelingsvoorzitters;
• raadsheren.

Meer informatie over de afdelingsvoorzitter in de rechtbank van eerste aanleg, de arbeidsrechtbank en de ondernemingsrechtbank, vindt u onder de rubriek "voorzitter".

Het ambt van "voorzitter" wordt toegewezen voor een leidinggevende functie in verschillende rechtscolleges.

In de rechtbanken van eerste aanleg, de ondernemingsrechtbanken en de arbeidsrechtbanken bestaat een hiërarchische structuur.

De rechtbank van eerste aanleg bestaat uit:

• een voorzitter;
• al naargelang het geval, geen, één of meer afdelingsvoorzitters;
• één of meer ondervoorzitters;
• één of meer rechters.

De ondernemingsrechtbank bestaat uit :

• één voorzitter
• een of meer afdelingsvoorzitters (behalve in de rechtbanken zonder afdelingen)
• een of meer ondervoorzitters (afhankelijk van de wettelijke vastgestelde personeelsformatie)
• rechters (beroepsmagistraten)
• rechters in ondernemingszaken, die onder hen een voorzitter in ondernemingszaken aanwijzen (geen beroepsmagistraten).

De arbeidsrechtbank bestaat uit:

• een voorzitter;
• al naargelang het geval, geen, één of meer afdelingsvoorzitters;
• één of meer ondervoorzitters;
• één of meer rechters;
• meerdere rechters in sociale zaken (geen beroepsmagistraten).

De voorzitter wordt bijgestaan door één of meer afdelingsvoorzitters en staat in voor de algemene leiding van de rechtbank.

De afdelingsvoorzitter staat in voor de dagelijkse leiding van de rechtbank, onder gezag van de voorzitter en heeft een aantal specifieke bevoegdheden.

Hij kan zich voor de leiding en organisatie laten bijstaan door één of meer ondervoorzitters.

De structuur van het Hof van Cassatie ziet er als volgt uit:

• eerste voorzitter;
• voorzitter;
• afdelingsvoorzitter;
• raadsheren.

Sinds de gerechtelijke hervorming van 2013 bestaat er ook een voorzitter van de vrederechters en de rechters in de politierechtbank. Binnen het arrondissement leidt, organiseert en coördineert deze voorzitter de vredegerechten en de politierechtbanken.

De structuur van de vredegerechten en politierechtbanken ziet er als volgt uit:

• een voorzitter voor alle vredegerechten en de politierechtbank van het arrondissement;
• een ondervoorzitter die zelf rechter in de politierechtbank is als de vrederechter voorzitter is, of omgekeerd;
• de vrederechters en de rechters in de politierechtbank.

Het Hof van Cassatie bestaat uit een eerste voorzitter, een voorzitter en raadsheren. In het Hof van Cassatie zetelen de raadsheren niet alleen maar maken deel uit van een kamer.

Het hof van beroep bestaat uit een eerste voorzitter, kamervoorzitters en raadsheren. In het hof van beroep kunnen de raadsheren zowel alleen als in een kamer (drie magistraten) zitting hebben.

Het arbeidshof bestaat uit een eerste voorzitter, kamervoorzitters, raadsheren en raadsheren in sociale zaken. In het arbeidshof zetelen de raadsheren alleen, meestal bijgestaan door raadsheren in sociale zaken. Raadsheren in sociale zaken zijn geen beroepsrechters. In zaken van collectieve schuledenregeling zetelen de raadsheren alleen, dus zonder raadsheren in sociale zaken.

Er is een procureur-generaal bij het Hof van Cassatie, bij het hof van beroep en het arbeidshof.

De procureur-generaal is de hoogste magistraat bij het Openbaar Ministerie (de dienst wordt parket-generaal genoemd).

Hij wordt bijgestaan door advocaten-generaal op het niveau van het parket-generaal bij het Hof van Cassatie, door advocaten-generaal en substituten-procureur-generaal op het niveau van het parket-generaal bij het hof van beroep en door advocaten-generaal en substituten-generaal op het niveau van het auditoraat-generaal bij het arbeidshof.

De benaming procureur-generaal wordt dus voor verschillende functies gebruikt:

• het hoofd van het parket-generaal bij het Hof van Cassatie.
• het hoofd van het parket-generaal bij de hoven van beroep en het arbeidshof. De procureur-generaal is dezelfde persoon bij het hof van beroep en het arbeidshof.

In het Hof van Assisen wordt het ambt van Openbaar Ministerie waargenomen door de procureur-generaal van het hof van beroep zelf of door de eerste advocaat-generaal, een advocaat-generaal of een substituut-procureur-generaal bij het hof van beroep.

De procureur-generaal heeft de leiding over het parket-generaal en het auditoraat-generaal.

Bij het parket-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-procureur-generaal.

Bij het auditoraat-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-generaal.

Bij het parket-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-procureur-generaal.

Bij het auditoraat-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-generaal.

Algemeen.

Er is één griffie en dus ook één hoofdgriffier per rechtscollege.

Bij de uitvoering van zijn taken, wordt hij bijgestaan door één of meer griffiers-hoofden van dienst, griffiers en administratief personeel.

Vredegerechten en politierechtbanken.

Er is per arrondissement één hoofdgriffier voor de vredegerechten en de politierechtbank samen. Zowel in de politierechtbank als in de vredegerechten wordt de arrondissementele hoofdgriffier bij de uitvoering van zijn taken bijgestaan door één of meer griffiers-hoofden van dienst, griffiers en administratief personeel.

Onverminderd de taken en bijstand die de griffiers vervullen, neemt de griffier-hoofd van dienst, onder het gezag en toezicht van de hoofdgriffier, deel aan de leiding van de griffie.

De hoofdgriffier kan een of meer griffiers-hoofden van dienst aanwijzen als afdelingsgriffier om hem bij te staan bij de leiding van een afdeling.

De griffier vervult de griffietaken en staat de magistraat bij in alle verrichtingen van diens ambt.

Op deze regel wordt slechts een uitzondering gemaakt, namelijk wanneer de griffier om dringende redenen  niet aanwezig kan zijn.

De griffier heeft volgende taken:

• het openstellen van de griffie voor het publiek;
• het voeren van de boekhouding van de griffie;
• het verlijden van de akten waarmee hij belast is, het bewaren van de minuten, registers en alle akten van het gerecht waarbij hij is aangesteld en het geven van uitgiften, uittreksels of afschriften;
• het bewaren van de rechtsdocumentatie inzake wetgeving, rechtspraak en rechtsleer ten behoeve van de rechters;
• het opmaken van de tabellen, statistieken en andere documenten, waarmee hij bij wet of besluit belast is; het bijhouden van de registers en repertoria;
• het zorgen voor de bewaring van de waarden, documenten en voorwerpen die krachtens de wet ter griffie zijn neergelegd;
• het nemen van passende maatregelen om alle archiefbescheiden die hij onder zijn beheer heeft in goede staat te bewaren, om ze te ordenen en te inventariseren, ongeacht hun vorm, structuur en inhoud.

De griffier verleent ook bijstand aan de magistraat:

• hij bereidt de taken van de magistraat voor;
• hij is aanwezig op de terechtzitting;
• hij notuleert het verloop van de rechtszaken en de uitspraken;
• hij geeft akte van de verschillende formaliteiten waarvan de vervulling moet worden vastgesteld en verleent er authenticiteit aan;
• hij stelt de dossiers van de rechtspleging op en ziet, in het kader van zijn bevoegdheid, toe op de naleving van de geldende regelgeving.

Er zijn één of meer griffiers aanwezig in elk rechtscollege (vredegerecht, politierechtbank, rechtbank van eerste aanleg, ondernemingsrechtbank, arbeidsrechtbank enz.)

Algemeen

De griffie bestaat meestal uit een hoofdgriffier, één of meer griffiers-hoofden van dienst, één of meer griffiers en griffiepersoneel.

De griffier heeft niet alleen administratieve taken zoals het verloop van de zitting opvolgen, documenten opstellen of afschriften geven. Daarnaast is hij ook een volwaardige medewerker van de rechter en officieel bewaarder van veel documenten. In die zin werkt hij mee aan het vlotte verloop van alle activiteiten op het rechtscollege.

Het takenpakket van de griffier kan verschillen naargelang het soort rechtbank (vredegerecht, rechtbank eerste aanleg, arbeidsrechtbank, enz.).

In de griffie wordt er vaak nog ander personeel tewerkgesteld, zoals assistenten en medewerkers.

Vredegerecht.

Elk vredegerecht heeft een eigen griffie, samengesteld uit één of meer griffiers en griffiepersoneel, die onder de leiding staan van de arrondissementele hoofdgriffier van de vredegerechten en de politierechtbank.  De hoofdgriffier wordt bijgestaan door één of meerdere griffiers-hoofden van dienst bij de vredegerechten. In elk plaatselijk vredegerecht zal de hoofdgriffier bovendien een plaatselijk leidinggevende griffier aanwijzen om hem bij te staan in de dagelijkse leiding van die griffie. In elke griffie worden de griffiers bijgestaan door administratief personeel (assistenten en medewerkers).

Politierechtbank.

Elke politierechtbank heeft een eigen griffie, samengesteld uit één of meer griffiers en griffiepersoneel, die onder de leiding staan van de arrondissementele hoofdgriffier van de vredegerechten en de politierechtbank.  De hoofdgriffier wordt in de meeste arrondissementen bijgestaan door één of meerdere griffiers-hoofden van dienst bij de politierechtbank, die hij kan aanwijzen tot leidinggevende van een afdeling van de politierechtbank. In elke griffie worden de griffiers bijgestaan door administratief personeel (assistenten en medewerkers).

Er kunnen referendarissen worden aangesteld in de hoven van beroep, de arbeidshoven en de verschillende rechtbanken. Zij staan de magistraten van de zetel bij, maar zijn zelf geen magistraten.

Er zijn ook referendarissen bij het Hof van Cassatie die zowel de raadsheren als de leden van het Parket-Generaal bijstaan.

De referendarissen bereiden het juridisch werk van de magistraten voor en volgen daarbij hun aanwijzingen. Zij mogen evenwel geen griffietaken uitvoeren.

De referendarissen staan onder het gezag en toezicht van de korpschef van het rechtscollege waaraan zij zijn aangesteld.

Indien u meer informatie wenst over de specifieke rol van een advocaat, kunt u terecht op de website van de Orde van Vlaamse Balies.

Daar vindt u een beschrijving van zijn taken. Bovendien vindt u hier hoeveel het ereloon van een advocaat bedraagt en hoe u een advocaat kan kiezen.

Er bestaan verschillende ordes, namelijk:

• de Orde van advocaten, in ieder gerechtelijk arrondissement, behoudens in Brussel waar er een Nederlandstalige orde is en een Franstalige orde;
• de Orde van advocaten bij het Hof van Cassatie;
• de Orde van Vlaamse Balies en de Ordre des barreaux francophones et germanophone.

Tenslotte bestaat er ook nog een Federale  Raad van de balies.

De Federale Raad van de balies bestaat uit tien leden van wie er telkens vijf respectievelijk, voor een termijn van twee jaar, eenmaal hernieuwbaar, afgevaardigd worden door de Orde van Vlaamse balies en de Ordre des barreaux francophones et germanophone. De Raad wordt voorgezeten door de stafhouder van de Orde van advocaten bij het Hof van Cassatie.

De advocaten die minstens 10 jaar bij de balie zijn ingeschreven en slagen voor het examen van de Orde van advocaten bij het Hof van Cassatie, kunnen door de Koning benoemd worden tot advocaat bij het Hof van Cassatie. Het aantal advocaten bij het Hof van Cassatie is zeer beperkt.